Điện Mặt Trời Nối Lưới Lên Tây Bắc

ĐIỆN MẶT TRỜI NỐI LƯỚI LÊN TÂY BẮC

(Bài đăng báo Tuổi Trẻ dịp lễ khánh thành)
Sau TPHCM, Hà Nội, Đà Nẵng, lần đầu tiên ĐMTNL đã lan tỏa lên miền Tây Bắc xa xôi báo hiệu một thời kỳ mới của dòng điện xanh đã bắt đầu khởi sắc. ĐMT Nối lưới dòng điện xanh cho tương lai.

Từ thập niên đầu thế kỷ 21, công nghệ Điện mặt trời nối lưới (ĐMTNL) bắt đầu được biết đến trên thế giới. Bắt nhịp với sự phát triển xanh bền vững, hướng tới giảm thiểu sự phát thải CO2 gây hiệu ứng nhà kính, “Thủ phạm” của biến đổi khí hậu toàn cầu, công nghệ ĐMTNL đã mở ra một kỷ nguyên mới của ĐMT. ĐMTNL tạo ra dòng điện thực sự xanh, bền vững không bao giờ cạn kiệt. Công nghệ ĐMTNL đã mở đường đưa ĐMT không còn chỉ lẩn quất ở những vùng sâu vùng xa hẻo lánh mà tiến thẳng vào các đô thị sầm uất tráng lệ. Sản lượng ĐMT toàn cầu phát triển trong suốt khỏang 20 năm từ 38GWp / 2010 đã bùng nổ, tăng vọt lên hơn 4 lần chỉ cần 3 năm đồng hành cùng ĐMTNL để đạt tới con số ấn tượng 135GWp vào cuối 2013. Trên vùng trời Âu –Mỹ, nước Đức dẫn đầu với tổng công suất là 35,650GWp, nối gót là Italy là 18GWp Hoa Kỳ 11,420GWp và v…Ở khu vực châu Á ĐMT cũng phát triển mạnh mẽ tới 4 chữ số: Trung Quốc với 17,700GWp, Nhật Bản 11,860GWp, 1GWp ở Thái Lan/2013. 90MWp Mã Lai/2013 vv… Chỉ trong 5 năm qua, hàng trăm tỷ đô la mỹ đã được đầu tư vào nghành ĐMTNL. Các chuyên gia năng lượng tiên đoán: Vào cuối thế kỷ 21, ĐMT sẽ đóng góp tới 2/3 nguồn năng lượng cho lòai người !

Điện mặt trời nối lưới lên Tây Bắc

Các nhà khoa học của Viện Hàn lâm KHCN Việt Nam đã bắt nghiên cứu công nghệ tiên tiến này từ những năm 2005. Sau hơn năm năm nghiên cứu ĐMTNL đã được đưa vào ứng dụng tại villa ĐMTNL đầu tiên của Việt Nam (2005), tiếp theo đó là toà nhà tập đoàn Tuấn Ân, Khách sạn-Nhà hàng LoTus ở Tp.HCM, trang trại ĐMTNL Tây Ninh, bệnh viện Tam Kỳ Quảng Nam... Dòng điện ĐMTNL đã thực sự phát huy hiệu quả trong đời sống dân sinh, thương mại-dịch vụ. Tuy nhiên, ĐMTNL vẫn vắng bóng trong đời sống sản xuất kinh doanh của các donh nghiệp. Để có được bức “chân dung” đấy đủ, sinh động về ĐMTNL, các nhà khoa học mong muốn đưa ĐMTNL quy mô công nghiệp vào phát triển kinh tế xã hội của đất nước… Thật tình cờ, nhờ nữ tổng giám đốc đầy nhiệt huyết, cầu thị của Tổng công ty Linh Dương, ý định đó đã tìm được địa chỉ khi cô mạnh dạn, quyết tâm đưa cho được loại công nghệ tiên tiến nhất lên Lào Cai.
Cái lý muốn ứng dụng ĐMTNL trong chế biến nông nghiệp công nghệ cao theo chuỗi của nữ tổng giám đốc “miệng nói tay làm” đã thu hút sự quan tâm của các nhà khoa học cùng cơ quan quản lý sở Công Thương tỉnh Lào Cai. Chị thuyết phục: “Với vùng nguyên liệu chè hơn 500ha, nhà máy chè công nghệ cao hiện đại, em đã xây dựng được chuỗi 3 sạch, nay cần thêm năng lượng sạch nữa là sản phẩm Tâm Trà đạt 4 sạch: “Nguyên liệu sạch – Năng lượng sạch – Chế biến sạch – Sản phẩm sạch”. Đúng là chưa nơi nào có được sản phẩm trà 4 sạch như cô kỳ vọng và lý lẽ đầy thuyết phục ấy đã được những nhà quản lý tâm huyết, thức thời của sở Công-Thương Lào Cai và UBND tỉnh và các cơ quan ban ngành hết lòng ủng hộ. Bằng sự năng nổ của mình, Nguyễn Thị Thanh Tâm, người phụ nữ đam mê ứng dụng công nghệ cao như con thoi đi về Lào Cai-Hà Nôi-Tp,HCM kết nối các đầu mối và cánh cửa đã được mở cho công trình ĐMTNL đầu tiên vượt muôn trùng cách trở, gian nan lên vùng Tây Bắc xa xôi. Năm 2014 trong mối liên kết triển khai ứng dụng với các địa phương của Viện HLKHCN Việt Nam và UBNN tỉnh Lào Cai, Viện Vật Lý Tp.HCM đã liên kết với Sở Công Thương Lào Cai hiện thực hóa giấc mơ: đưa công nghệ ĐMTNL quy mô công nghiệp vào ứng dụng tại nhà máy chế biến chè công nghệ cao Tâm Trà thuộc Tổng công ty Linh Dương tỉnh Lào Cai. Vào những ngày cực nóng cuối tháng 5, nhóm chuyên gia Solarlab, viện Vật Lý Tp.HCM đã vượt hàng ngày cây số, chuyển hàng tấn thiết bị máy móc từ Tp.HCM lên Lào Cai để xây dựng công trình ĐMTNL đầu tiên ở miền Tây Bắc. Vùng đất đại ngàn Tây bắc vốn chỉ được biết đến qua những thửa ruộng bậc thang ẩn hiện trong mây, với những đặc sản gạo nương thấm đẫm hương vị núi rừng, rượu Sán lùng vừa uống vừa say, rượu Ngô Bắc Hà mê mẩn lòng người và phiên chợ tình Sapa lãn mạn đầy chất nhân văn… Nay đã có thể tự hào với một điểm sáng mới, tiếp cận với công nghệ tiên tiến nhất: ĐMTNL, một xu hướng công nghệ đang lan tỏa, phát triển trên toàn cầu.

Từ đặc điểm lượng bức xạ mặt trời trung bình năm chỉ đạt 3.72 KWh/m2/ngày không được dồi dào như các tỉnh miền Nam (5.2 KWh/m2/ngày) nên công nghệ ĐMTNL được coi là một giải pháp chủ lực khắc phục yếu điểm đó. Tuy nhiên vô vàn khó khăn đang thách thức. Khác với các hệ thống ĐMTNL ứng dụng trong đời sống dân sinh có nguồn tải thuần chủng, công xuất vừa phải, còn tại Linh Dương lại là công trình ĐMTNL ứng dụng quy mô công nghiệp đầu tiên chưa từng có tiền lệ ở Việt Nam. Hàng loạt vấn đề kỹ thuật phải được giải quyết để đáp ứng hệ thống dây chuyền thiết bị chế biến chè Ô long, trà xanh có hệ thống nguồn tải khá phức tạp, đa chủng loại: nguồn 3 pha, nguồn 1 pha và thiết bị DC và hầu hết đều có công xuất lớn. Tuy nhiên sau hơn 1 năm nghiên cứu miệt mài, hệ thống ĐMT công nghệ nối lưới thông minh đã được các nhóm chuyên gia Solarlab và công sự chế tạo thành công, đáp ứng mọi đòi hỏi kỹ thuật của dây chuyền chế biến chè ở nhà máy. Trong ngày đóng ĐMT hòa lưới quốc gia tại nhà máy Tâm Trà, , ông Trịnh Quang Dũng chủ nhiệm đề tài, chuyên gia đầu ngành ĐMT của Việt Nam hồ hởi cho biết: “Đây là công trình ĐMTNL ứng dụng trong sản xuất công nghiệp đầu tiên ở Việt Nam và là sản phẩm “Made in VN 100%”, chúng tôi tự hào về điều đó”. Công trình được sự hỗ trợ kinh phí của Viện Vật Lý Tp.HCMM-Viện HLKHCN Việt nam và Sở Công Thương-UBND tỉnh Lào Cai. Thiết bị ĐMTNL do nhóm chuyên gia Tp.HCM chế tạo đã đáp ứng đa dạng chủng loại tải của nhà máy. Từ dàn Pin mặt trời (PMT), 3 máy PV Madicub (12 KW) tạo nên dòng ĐMT 3 pha/ hòa vào điện lưới quốc gia cấp điện cho dây chuyền chế biến các sản phẩm Tâm Trà. Với phần mềm điều khiển giành quyền ưu tiên, ĐMT là nguồn điện chủ lực, hệ thống chỉ bù thêm bằng điện lưới khi ĐMT không đủ công xuất, vì thế công nghệ đã giúp khai thác triệt để dòng điện ĐMT xanh. Máy Madicub Back up 3 pha /15KVA (48VDC/220v-380VAC) là nguồn điện mặt trời dự phòng khi nguồn điện lưới quốc gia bị mất hay gặp sự cố. Hệ thống ĐMT dự phòng sẽ tự động kích hoạt trong 5 giây đảm bảo cho dây chuyền hoạt động liên tục khi có trục trặc từ nguồn điện lưới. Hệ thống được thiết kế công nghệ sạc mặt trời MPPT (Max power point) tiên tiến, khai thác hiệu xuất sạc cao nhất từ dàn PMT nạp điện dư thừa của hệ thống vào hệ ắc quy tồn trữ. Với dàn PMT công xuất 10KWp PMT do công ty Mặt Trời đỏ Việt Nam sản xuất đã đáp ứng được 50% - 100% nhu cầu về điện sản xuất (tùy thời điểm) và 100% nhu cầu điện cho khối văn phòng của nhà máy.

Ngày 8-6-2015, đúng 12h00’ nữ tổng giám đốc Thanh Tâm nhấn nút đóng ĐMT hòa vào lưới điện quốc gia tại nhà máy chế biến chè công nghệ cao Tâm Trà. Ở thời điểm đóng điện, đồng hồ ghi nhận dòng ĐMT hòa lưới cung cấp 5,3KWh đáp ứng 100% cho dây chuyền chế biến chè ô long đang hối hả vận hành cho ra những mẻ chè 4 sạch đầu tiên của nghành chè Việt Nam. Trong thời khắc đáng nhớ ấy, người phụ nữ mạnh mẽ, năng động ấy không nén được xúc động, chị tâm sự: “…Thế là giấc mơ Trà 4 sạch của em đã thành sự thật, sản phẩm Tâm Trà giờ không chỉ sạch mà còn thân thiện với môi trường nhờ dòng điện xanh ĐMTNL. Lào cai từ nay có thêm một điểm sáng với công nghệ cao”. Khi được hỏi về ý nghĩa thực tiễn mà dòng ĐMTNL mang lại chị Tâm cho biết: “ Với kinh nghiệm bươn trải thương trường hơn 25 năm, nhìn từ góc độ thương mại, ĐMTNL tạo ra một sự khác biệt cho sản phẩm “Trà 4 sạch” không dễ gì có được và là một lợi thế cạnh tranh hữu hiệu, cách quảng bá, tôn vinh tốt nhất cho thương hiệu Tâm Trà. Sự khác biệt đó chắc chắn thu hút được sự chú ý của thị trường và chiếm trọn thiện cảm của người tiêu dùng. Trên thị trường trà thế giới lại càng vậy, tôi chưa từng nghe đến loại trà được chế biến bằng ĐMTNL, nên chắc chắn “Trà 4 sạch” sẽ có tính hấp dẫn và sẽ giành thêm được nhiều khách hàng phương Tây ưu tiên lựa chọn nhờ tem chứng chỉ nhà máy sử dụng ĐMT. Giá trị biên tế này sẽ mang lại giá trị gia tăng to lớn gấp bội khó có thể đo đếm được. Theo cách tính của doanh nghiệp Linh Dương hiện sản lượng chè hàng năm của nhà máy khoảng 1000 tấn trà khô/năm đạt doanh số tương đương 500 tỷ đồng/năm. Chỉ cần giá trị gia tăng của sản phẩm tăng 0,1% tương đương 500 đồng/kg sẽ cho con số lãi biên tế khoảng 500 triệu đồng/năm và hệ thống ĐMTNL này sẽ thu hồi vốn dưới 3 năm”. Thật là một cách đầu tư hiệu quả cao ! Chị cho biết thêm: “Từ góc độ kinh tế, giá trị đặc biệt của hệ thống ĐMTNL thông minh còn ở chỗ đảm bảo nguồn điện liên tục 24h/24h cho dây chuyền sản xuất, tôi tâm đắc nhất yếu tố kỹ thuật này. Trước đây, mỗi khi mất điện đột xuất, khi dùng máy nổ hỗ trợ phải mất 5-10 phút khởi động thường làm hỏng cả mẻ trà 40kg. Nếu là trà xanh thiệt hại khoảng 20 triệu đồng, nếu là mẻ sản xuất trà Oloong sẽ thiệt hại tới 50 triệu đồng..không kêu ai được… tội lắm”. Nay có công nghệ ĐMTNL thông minh hỗ trợ chỉ gián đọan điện khoảng 5 giây, anh em công nhân yên tâm sản xuất rôi, không còn hồi hộp nữa”. Theo các chuyên gia cho biết, nêu có nguồn ĐMT dự phòng 8000Ah và có sự hỗ trợ trực tiếp từ dàn PMT 10KWp, đủ duy trì sản xuất liên tục cho một ca chế biến trà không bị ảnh hưởng vì mất điện và đủ điện cho khối văn phòng hoat động suốt 8 giờ làm việc. Khi có nhu cầu, nhà máy có thể đầu tư thêm dung lượng điện dự trữ để mua điện giá rẻ vào ban đêm tăng khả năng nguồn điện dự phòng lên theo nhu cầu từ thực tế sản xuất. Đó cũng là một tính năng kỹ thuật khác được thiết kế cho hệ thống ĐMTNL thông minh công nghệ SIPV. Theo tính toán của các chuyên gia, công trình sản sinh một sản lượng điện 20-25 KWh/ngày; Ước tính khoảng 11000KWh điện/năm từ đó sẽ giảm phát thải một lượng khí nhà kính tương đương 10 tấn CO2 /năm.
Cõng ĐMT lên Linh Sơn

Niềm vui của nữ giám đốc không chỉ có vậy, dịp này chị còn thuyết phục nhóm chuyên gia để “cõng” được 2KWp ĐMT lên đồi chè Linh sơn vốn đìu hưu mỗi khi màn sương đêm buông xuống vì chưa có điện lưới quốc gia. Cách Tp.Lào Cai 10 Km, trên độ cao gần 900m, đường lên Linh sơn quanh co uốn khúc… lãng đãng trong sương và mây hết sức lãn mạn… Song khung cảnh trữ tình ấy chỉ hợp với những bút trà tha hồ ngậm sương đêm, đón nhận nắng ban mai để cho hương vị trà thêm đậm đà và quyến rũ các thi nhân, nghệ sĩ thăng hoa tâm hồn… còn với “Nhà đèn” thì không! Đó là trở ngại không thể vượt qua… và Linh Sơn vẫn bị quên lãng cùng đêm tối từ hàng chục năm qua.

Đêm nay đồi chè Linh sơn được chị Tâm đánh thức. cả đồi chè bỗng rực sáng dù chẳng thấy “ông nhà đèn” dựng cây cột nào…ĐMT đấy! cư dân quanh đồi chè kháo nhau rồi nô nức rủ nhau nhau đi xem ĐMT. Với dàn PMT 2 KWp, máy Smart 4000 cung cấp dòng điện 220V/50 hz ổn định theo chuẩn điện lưới cung cấp khoảng 7-8 KWh/ngày. Nữ TGĐ đích thân cắm bình siêu tốc đun nước sôi rồi thong thả pha ấm trà đầu tiên nhờ ĐMT… mời mọi người. Dõi mắt vào màn đêm quanh đồi, chị tâm sự: “Đúng như đang mơ vậy…15 năm trước nơi đây là rừng rậm, tôi và anh em công nhân đã tốn không biết bao nhiêu công sức, bao nhiêu mồ hôi cả trăm con ngườ giăng tay soi đèn bão cho xe ủi san rừng để biến chúng thành những đồi chè mượt mà, thơ mộng… nhưng đêm tối vẫn tước đi nhiều tiềm năng của Linh Sơn. Đã bao lần muốn đưa điện lên đây đều thất bại. Giờ có ĐMT, nơi đây sẽ là địa điểm phát triển “Du lịch trà” lý tưởng… Đã có điện giúp lấy nước giếng sâu hàng chục mét để pha trà, có ánh sáng, có đủ tiện nghi phục vụ du khách dã ngoại… một cuộc sống mới đầy triển vọng trên Linh Sơn đang bắt đầu”.

Với những hỗ trợ về cơ chế chính sách, với sự năng động vươn tới công nghệ đỉnh cao như Tổng công ty Linh Dương, mô hình liên kết 3 nhà: Nhà Doanh nghiệp-Nhà khoa học công nghệ-Nhà quản lý đã hình thành mở ra hướng xã hội hóa phát triển ĐMT. Mô hình này là nền tảng tạo ra những sản phẩm có hiệu quả kinh tế vượt trội, có hàm lượng công nghệ cao và sức cạnh tranh cho các thương hiệu Việt trên thị trường toàn cầu.

Lào Cai 7/2015
Hà Long
(Cộng tác viên báo TT)